ชั้นวางของโกดัง-คลังสินค้า: จัดโซนยังไงให้หยิบง่าย

ทำไม “ชั้นวางของโกดัง-คลังสินค้า” ต้องจัดโซนให้หยิบง่าย

การจัดโซน ชั้นวางของโกดัง-คลังสินค้า ให้เหมาะกับการหยิบ (Order Picking) คือคีย์เวิร์ดของความเร็ว ความแม่นยำ และความปลอดภัยในปฏิบัติการจริง เมื่อเลย์เอาต์ดี คนงานเดินน้อยลง เส้นทางรับ-จ่ายชัดเจน ลดการชนกับรถยก และลดความผิดพลาดในการหยิบผิดช่อง ผลคือรอบการทำงาน (Cycle Time) สั้นลงและต้นทุนต่อออเดอร์ลดลง

ผลกระทบต่อเวลา ความผิดพลาด และความปลอดภัย

• เวลา: เส้นทางสั้นลง 10–30% เมื่อจัดวาง Fast Movers ใกล้โซนจ่าย

• ความผิดพลาด: ป้ายชัด+รหัสตำแหน่งมาตรฐาน ลดหยิบผิด

• ความปลอดภัย: แยกทางคน–รถยก, ติดกันชนราว rack, ป้ายโหลดช่วยกันโอเวอร์โหลด

เริ่มจากการรู้จักสินค้าของคุณ (Slotting Analysis)

การจัดโซนที่ดีเริ่มจากข้อมูลสินค้า: อัตราหมุน (Velocity), ปริมาตร, น้ำหนัก และความเสี่ยง

ABC/XYZ: ความถี่หยิบ, ความสม่ำเสมอของดีมานด์

• A (Fast): 20% ของ SKU แต่คิดเป็น 80% ของการหยิบ

• B (Medium): 30% ของ SKU ประมาณ 15% ของการหยิบ

• C (Slow): 50% ของ SKU แต่อาจมีแค่ 5% ของการหยิบ
  เพิ่มการมองภาพด้วย XYZ: X = คาดการณ์ง่าย, Z = ผันผวนสูง เพื่อเลือกตำแหน่งสำรอง

ขนาด–น้ำหนัก–เงื่อนไขพิเศษ (แตกหัก/ควบคุมอุณหภูมิ)

ของแตกหักง่ายใกล้พื้นที่ควบคุมแรงสั่น, ของอันตรายอยู่โซนแยกพร้อมป้ายและ PPE, สินค้าหนักจัดใกล้พื้น/ประตูโหลดเพื่อลดระยะทางรถยก

ออกแบบเลย์เอาต์หลักของคลัง

ทางเดินหลัก/รอง, จุดรับ-จ่าย, จุดรวมแพ็ก (Packing/Marshalling)

กำหนด Inbound → Putaway → Storage → Picking → Packing → Outbound ให้เป็นเส้นทางไหลทิศเดียว เพื่อลดการตัดกันของเส้นทาง

ระยะทางเดิน & ทิศทางการไหลแบบวันเวย์

• ทางเดินหลักสำหรับรถยก 3.0–4.0 ม. (ขึ้นกับประเภทรถ)

• ทางเดินรอง 2.2–2.8 ม. สำหรับรถแฮนด์พาเลต/หยิบมือ

• วันเวย์ช่วยลดการถอยหลัง ลดอุบัติเหตุและคอขวด

โซน A/B/C: จัดวางตามความถี่การหยิบ

โซน A = หยิบบ่อยที่สุด (Fast Movers)

ตั้งใกล้จุดแพ็ก/จ่ายสินค้า ระดับ “เข่า–ไหล่” (Golden Zone) เน้น Carton Flow/Gravity Rack ให้หยิบเร็ว ไม่ต้องยกสูง

โซน B = กลาง ๆ (Medium Movers)

อยู่ถัดออกไป ใช้ Selective Rack ปกติ ระดับชั้นยืดหยุ่น ปรับตามฤดูกาลได้

โซน C = หยิบนาน ๆ ครั้ง (Slow Movers)

วางห่างออกไปหรือชั้นบน ใช้ Drive-in/Double Deep เพื่อเพิ่มคงคลังต่อพื้นที่ (Storage Density) เหมาะกับ LIFO และสินค้าไม่ค่อยหมุน

การกำหนดตำแหน่งใน “ชั้นวาง”

ระดับทอง (Golden Zone) ระดับเงิน (Silver Zone)

• Golden Zone: 70–140 ซม. จากพื้น หยิบบ่อยที่สุด ลดการก้ม/เอื้อม

• Silver Zone: ต่ำกว่าหรือสูงกว่านั้น จัดของสำรอง/หยิบน้อย

หลักการน้ำหนักและจุดศูนย์ถ่วง: หนักไว้ล่าง เบาไว้บน

• สินค้าหนักหรือพาเลตวางชั้นล่างเพื่อลดความเสี่ยงการล้ม

• กล่องเล็ก/เบาไว้ชั้นบน ลดอาการแอ่นและอุบัติเหตุจากการดึง

ประเภทชั้นวางและการจับคู่สินค้า

Selective Rack, Double Deep, Drive-in/Drive-through

• Selective: เข้าถึงได้ทุกพาเลต เหมาะกับ SKU มาก ปริมาณน้อย

• Double Deep: เพิ่มความหนาแน่น ต้องใช้รถ Reach

• Drive-in/Through: ความหนาแน่นสูง เหมาะ SKU น้อย ปริมาณมาก

Carton Flow, Gravity Rack, Mezzanine, ชั้นลอย

• Carton Flow/Gravity: กล่องเล็กไหลมาหน้าชั้น หยิบเร็ว

• Mezzanine/ชั้นลอย: เพิ่มพื้นที่แนวตั้งโดยไม่ขยายอาคาร เหมาะกับการแยกโซนหยิบและโซนสำรอง

รหัสตำแหน่ง & ป้าย (Location Labeling)

โครงสร้างรหัส: โซน–แถว–คอลัมน์–ระดับ–ช่อง

ตัวอย่าง: A-03-12-02-B = โซน A / แถว 03 / คอลัมน์ 12 / ระดับ 02 / ช่อง B ช่วยให้พนักงานและระบบ WMS ค้นหาตรงกัน

บาร์โค้ด/QR และการมองเห็น (Visual Management)

• ป้ายขอบชั้นขนาดใหญ่ มองเห็นจาก 3–5 เมตร

• สีโซนต่างกัน (A=เขียว, B=ส้ม, C=ฟ้า) + ป้ายลูกศรทิศทาง

• ใช้ Floor Marking บอกช่องพาเลต ทางเดิน และจุดห้ามวาง

วิธีหยิบ (Picking Methods) ให้เร็วและแม่น

Single/Batch/Zone/Wave Picking

• Single: ง่าย เหมาะออเดอร์น้อย

• Batch: รวมออเดอร์เส้นทางเดียวกัน ลดเดินซ้ำ

• Zone: แบ่งคนประจำโซน A/B/C ส่งต่อกล่องผ่านสายพาน/รถเข็น

• Wave: ปล่อยงานเป็นคลื่นตามรอบรถ/ตัดยอดรอบแพ็ก

Pick-to-Light, Voice Picking (แนวคิดสำหรับเริ่มต้น)

เริ่มจากโซน A ใช้ Pick-to-Light เพื่อเร่งความเร็วและลดผิดพลาด จากนั้นขยายไปโซนสำคัญอื่นเมื่อพร้อม

ความปลอดภัยในโซนชั้นวาง

ความกว้างทางเดิน, กันล้ม, กันชน, ป้ายโหลด

• ติด Rack Guard/End-of-Row Protector ที่หัวชั้น

• ติดป้ายโหลดสูงสุดต่อแกน/ต่อชั้นชัดเจน

• ใช้ตาข่ายกันตก (Back Mesh) ด้านหลังชั้นติดทางเดินคน

ทางหนีไฟ, ทางม้าลาย, การฝึกอบรมโฟร์คลิฟต์

• ทำ Fire Aisle ชัดเจน ไม่มีสิ่งกีดขวาง

• ทำทางม้าลายข้ามทางรถยก พร้อมสัญญาณไฟ/กระจกโค้ง

• อบรมและทบทวนทักษะขับรถยก + ใส่ PPE ครบถ้วน

ตัวอย่างผังโซนคลัง 3 ขนาด

คลังเล็ก (≤1,000 ตร.ม.)

• จัดโซน A ใกล้ประตูจ่าย & พื้นที่แพ็ก

• ใช้ Selective + Carton Flow สำหรับ SKU ยอดนิยม

• ทางเดินวันเวย์ ลดรถชนกัน

คลังกลาง (1,000–5,000 ตร.ม.)

• แยก Inbound/Outbound คนละด้าน

• โซน B อยู่กึ่งกลาง โซน C ช่วงท้ายโกดัง

• เพิ่ม Mezzanine สำหรับสินค้าชิ้นเล็ก/อะไหล่

คลังใหญ่ (≥5,000 ตร.ม.)

• จัดเส้นทางเป็นกริด+คอริดอร์หลัก 2–3 เส้น

• โซนเฉพาะทาง: อันตราย/ควบคุมอุณหภูมิ/มูลค่าสูง

• เตรียมอินฟราสำหรับระบบอัตโนมัติบางส่วน (สายพาน/ASRS)

KPI ที่ควรติดตามหลังจัดโซน

Pick Rate, Error Rate, Throughput, Travel Time

• Pick Rate: ชิ้น/ชั่วโมง/คน เปรียบเทียบก่อน–หลังปรับโซน

• Error Rate: % หยิบผิด ลดด้วยป้ายชัด+สแกนบาร์โค้ด

• Throughput: จำนวนออเดอร์ผ่านคลังต่อวัน

• Travel Time: เวลาที่ใช้เดิน/ขับในงานหยิบ ยิ่งน้อยยิ่งดี

เช็กลิสต์ลงมือทำภายใน 30 วัน

1. ดึงข้อมูล 90 วันย้อนหลัง จัด ABC/XYZ

2. ทำแผนผังเบื้องต้น: จุดรับ–เก็บ–หยิบ–แพ็ก–จ่าย

3. ย้าย Fast Movers เข้าสู่ Golden Zone ใกล้จุดแพ็ก

4. ทำรหัสตำแหน่งมาตรฐาน + ป้ายใหญ่ + ฟลอร์มาร์กกิ้ง

5. ทดสอบ Batch/Zone Picking ในโซน A

6. ติดตั้งกันชนหัวชั้น + ป้ายโหลดทุกบล็อก

7. วัด KPI สัปดาห์ที่ 2 และ 4 แล้วปรับจูน

สนใจชั้นวางสินค้า >> คลิกที่นี่ <<