เครื่องกระตุ้นหัวใจ (AED): คู่มือใช้งานช่วยชีวิตฉุกเฉินภายใน 3 นาทีทอง

เครื่องกระตุ้นหัวใจ (AED): คู่มือการใช้งาน ฉบับเข้าใจง่ายเพื่อช่วยชีวิตใน 3 นาทีทอง

เครื่องกระตุ้นหัวใจคืออะไร?

เครื่องกระตุ้นหัวใจอัตโนมัติ (AED – Automated External Defibrillator)
คืออุปกรณ์ทางการแพทย์ที่ออกแบบมาเพื่อ ช่วยฟื้นคืนชีพผู้ที่หัวใจหยุดเต้นกะทันหัน (Cardiac Arrest)
โดยเครื่องจะวิเคราะห์จังหวะการเต้นของหัวใจแบบอัตโนมัติ และหากตรวจพบภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะชนิดที่สามารถช็อกได้ (Ventricular Fibrillation หรือ Ventricular Tachycardia) เครื่องจะ ส่งกระแสไฟฟ้าแรงดันสูง (Defibrillation) เพื่อ “รีเซต” หัวใจให้กลับมาเต้นปกติอีกครั้ง

ความสำคัญของเครื่องกระตุ้นหัวใจใน “3 นาทีทอง”

เมื่อหัวใจหยุดเต้น “ทุก 1 นาทีที่ผ่านไปโดยไม่ได้รับการช็อกไฟฟ้า ผู้ป่วยมีโอกาสรอดลดลง 7–10%”
ดังนั้นหากมี เครื่อง AED ใกล้มือ และมีผู้ช่วยเหลือที่สามารถใช้ได้ทันทีใน 3–5 นาทีแรก โอกาสรอดชีวิตอาจเพิ่มขึ้นถึง 70–80%
จึงไม่น่าแปลกใจที่เครื่องนี้ถูกติดตั้งในสนามบิน โรงเรียน โรงงาน ห้างสรรพสินค้า สถานีรถไฟ และสำนักงานต่าง ๆ ทั่วโลก

หลักการทำงานของเครื่องกระตุ้นหัวใจ

1. เปิดเครื่อง AED – เครื่องจะเริ่มให้เสียงแนะนำอัตโนมัติเป็นขั้นตอน

2. ติดแผ่นนำไฟฟ้า (Pads) ที่หน้าอกของผู้ป่วยตามภาพบนแผ่น (ขวาบน–ซ้ายล่าง)

3. เครื่องวิเคราะห์จังหวะหัวใจ (Analyze Rhythm) – ใช้เวลา 5–10 วินาที

4. หากตรวจพบภาวะที่ช็อกได้ เครื่องจะพูดว่า “ควรกระตุ้นหัวใจ” และให้ผู้ช่วยเหลือกดปุ่มช็อก

5. ส่งกระแสไฟฟ้าแรงดันสูง (ประมาณ 150–200 จูล) ผ่านหัวใจ

6. หลังช็อกเสร็จ เครื่องจะสั่งให้เริ่ม ทำ CPR ต่อทันที 2 นาที ก่อนประเมินรอบใหม่

ส่วนประกอบสำคัญของเครื่อง AED

ประเภทของเครื่องกระตุ้นหัวใจ

1. เครื่องกระตุ้นหัวใจแบบอัตโนมัติเต็มรูปแบบ (Fully Automatic AED)

• เครื่องจะวิเคราะห์และ ช็อกไฟฟ้าอัตโนมัติ โดยไม่ต้องกดปุ่ม

• เหมาะสำหรับบุคคลทั่วไปที่ไม่เคยฝึกมาก่อน

• ปลอดภัยสูง เพราะเครื่องจะไม่ช็อกถ้าไม่จำเป็น

2. เครื่องกระตุ้นหัวใจแบบกึ่งอัตโนมัติ (Semi-Automatic AED)

• เครื่องจะวิเคราะห์และบอกผู้ช่วยเหลือให้กดปุ่ม “Shock” เอง

• นิยมใช้ในโรงพยาบาล หน่วยกู้ชีพ หรือเจ้าหน้าที่ที่ผ่านการฝึกอบรม

ขั้นตอนการใช้งานเครื่องกระตุ้นหัวใจ (AED)

1. ตรวจสอบความปลอดภัยรอบตัว
   ดูว่าพื้นที่ปลอดภัย ไม่มีน้ำหรือของเหลวรอบผู้ป่วย

2. ตรวจอาการผู้ป่วย
   เรียกปลุก → ไม่ตอบสนอง → ตรวจชีพจรและการหายใจ

3. เรียกขอความช่วยเหลือ
   โทร 1669 หรือขอให้คนรอบข้างนำเครื่อง AED มา

4. เปิดเครื่อง AED
   ปฏิบัติตามเสียงและภาพแนะนำของเครื่อง

5. ติดแผ่น Pads

   • แผ่นหนึ่งวางใต้ไหปลาร้าขวา

   • อีกแผ่นวางใต้รักแร้ซ้าย (บริเวณใต้หัวนม)

6. ถอยออกจากผู้ป่วย เมื่อเครื่องบอก “กำลังวิเคราะห์จังหวะหัวใจ”

7. หากเครื่องแนะนำให้ช็อก → กดปุ่ม “Shock” ตามคำสั่ง

8. เริ่มทำ CPR ต่อทันที 2 นาที (30 ครั้งต่อการกด + เป่าปาก 2 ครั้ง)

9. ทำซ้ำจนกว่าผู้ป่วยรู้สึกตัวหรือทีมแพทย์มาถึง

ข้อควรระวัง

• ห้ามสัมผัสผู้ป่วยขณะเครื่องกำลังวิเคราะห์หรือช็อก

• ห้ามใช้ในพื้นที่เปียกหรือพื้นโลหะนำไฟฟ้า

• ห้ามติด Pads ซ้ำกับตำแหน่งเครื่องกระตุ้นหัวใจแบบฝัง (Pacemaker)

• เปลี่ยนแผ่น Pads ทันทีเมื่อหมดอายุหรือเปิดใช้แล้วหนึ่งครั้ง

การติดตั้งเครื่อง AED ในสถานที่สาธารณะ

• ติดตั้งในจุดที่มองเห็นชัด มีป้าย “AED” มาตรฐานสากล

• ควรอยู่ห่างจากจุดเกิดเหตุไม่เกิน 90 วินาทีเดินถึง

• ตรวจสอบสถานะเครื่องและแบตเตอรี่ทุกเดือน

• ฝึกอบรมพนักงานหรือเจ้าหน้าที่อย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง

การบำรุงรักษาเครื่อง AED

• ตรวจเช็กสัญญาณไฟสถานะ (Status Indicator) ทุกสัปดาห์

• เปลี่ยนแบตเตอรี่ทุก 3–5 ปี ตามคู่มือผู้ผลิต

• เปลี่ยนแผ่น Pads ทุก 2 ปี หรือเมื่อเปิดใช้งาน

• เก็บในอุณหภูมิห้อง ไม่ชื้น ไม่โดนแสงแดดโดยตรง

ประโยชน์ของเครื่องกระตุ้นหัวใจ

• เพิ่มอัตราการรอดชีวิตจากภาวะหัวใจหยุดเต้นเฉียบพลัน

• ใช้งานได้โดยคนทั่วไป ไม่จำเป็นต้องเป็นแพทย์

• ลดภาระของทีมกู้ชีพ เพราะเริ่มช่วยได้ทันที

• ช่วยเสริมระบบความปลอดภัยในองค์กร โรงเรียน หรือโรงงาน